چکیده پایان‌نامه دکتر علی آقازیارتی دانش‌آموختۀ دکتری روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، گروه روانشناسی و آموزش افراد با نیاز­های خاص

دکتر علی آقازیارتی پایان‌نامه دکتری تخصصی خود تحت عنوان “طراحی برنامه فرزندپروری بالنده و مقایسه اثربخشی آن با فرزندپروری ذهن­آگاهانه بر شایستگی اجتماعی- هیجانی، مشکلات رفتاری، همدلی، دلبستگی و تعامل کودکان کم‌شنوا و تاب‌آوری و تنظیم هیجان مادران آنها” را در تیر ماه 1401 به اتمام رساند.

پایان‌نامه ایشان توسط دکتر محمد عاشوری (استاد راهنما) و دکتر قاسم نوروزی و دکتر دانیل پی. هالاهان (اساتید مشاور) هدایت شده است.

چکیده:

این پژوهش با هدف طراحی برنامه فرزندپروری بالنده و مقایسه اثربخشی آن با فرزندپروری ذهن‌آگاهانه بر شایستگی اجتماعی- هیجانی، مشکلات رفتاری، همدلی، دلبستگی و تعامل کودکان کم‌شنوا و تاب‌آوری و تنظیم هیجان مادران آنها در شهر تهران انجام شد. روش پژوهش در دو بخش کیفی و کمی بود. بخش کیفی بر اساس هدف از نوع بنیادی است. جامعه آماری شامل متخصصان روان‌شناسی و آموزش کودکان کم‌شنوا، معلمان کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی و مادران کودکان کم‌شنوا و نمونه آماری شامل پنج متخصص، پنج معلم و پانزده مادر می‌شد که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. روند اعتباریابی برنامه در شش گام انجام شد که شامل بررسی مبانی نظری برنامه، بررسی پیشینه و برنامه‌های موجود، مصاحبه با گروه هدف، طراحی محتوای برنامه، اعتباریابی، بازنگری و نهایی‌سازی برنامه، و تبیین اعتباریابی برنامه می‌شود. برنامه بر اساس مبانی نظری و پیشینه‌ها و چالش‌های پرورش کودکان کم‌شنوای پیش‌دبستانی با استفاده از روش نظریه داده‌بنیاد و مصاحبه نیمه‌ساختار یافته طراحی شد. به این ترتیب، 32 کد انتخابی و 10 کد محوری به دست آمد. از نتایج مصاحبه برای طراحی برنامه فرزندپروری بالنده استفاده و این کار طی سه مرحله و بر اساس رویکرد دلفی انجام شد. سپس برای اعتباریابی برنامه از مثلث‌سازی بررسی‌کننده، به‌منظور تعیین پایایی از روش درصد توافق و برای محاسبه شاخص روایی محتوایی از روش لاشه استفاده شد. بنابراین، برنامه فرزندپروری بالنده در سیزده جلسه طراحی و پایایی آن با روش درصد توافق متخصصان برابر با 96 درصد و شاخص روایی محتوایی آن برابر با 97 درصد به دست آمد. در بخش کمی، روش پژوهش شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه شامل کلیه مادران کودکان کم‌شنوای 4 تا 6 ساله شهر تهران بود که از میان آنان 45 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب‌ و با گمارش تصادفی به دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل 15 نفری تقسیم شدند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس شایستگی اجتماعی- هیجانی و تاب‌آوری راویچ (2013)، پرسشنامه توانایی‌ها و مشکلات رفتاری کودک گودمن (1997)، پرسشنامه همدلی ریف و همکاران (2010)، پرسشنامه روابط میانی دلبستگی هالپرن و کاپنبرگ (2006)، مقیاس رابطه والد- کودک پیانتا (1992)، مقیاس تاب‌آوری کانر و دیویدسون (2003)، پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی و همکاران (2009)، پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان کرایج و گارنفسکی (2019) بود. داده‌ها با روش تحلیل واریانس اندازه‌های مکرر آمیخته تحلیل شدند. نتایج حاکی از تأثیر معنادار هر دو مداخله برنامه فرزندپروری بالنده و فرزندپروری ذهن­آگاهانه بر شایستگی اجتماعی- هیجانی، مشکلات رفتاری، همدلی، دلبستگی و تعامل کودکان کم‌شنوا و تاب‌آوری و تنظیم هیجان مادران آنها در مرحله پس‌آزمون و پیگیری بود. نتایج مقایسه میانگین‌ها از طریق آزمون تعقیبی نشان داد برنامه فرزندپروری بالنده بر همه متغیرها اثربخش‌تر بوده است. در نتیجه می‌توان گفت برنامه فرزندپروری بالنده از برنامه فرزندپروری ذهن‌آگاهانه مؤثرتر است و آموزش آن می‌تواند باعث بهبودی بیشتری در شایستگی اجتماعی- هیجانی، مشکلات رفتاری، همدلی، دلبستگی و تعامل کودکان کم‌شنوا و تاب‌آوری و تنظیم هیجان مادران شود.

واژگان کلیدی: فرزندپروری بالنده، فرزندپروری ذهن­آگاهانه، شایستگی اجتماعی- هیجانی، مشکلات رفتاری، همدلی، دلبستگی، تعامل، تاب‌آوری، تنظیم هیجان