حافظه و هنر فراموش کردن

نویسنده: لیزا جنووا

مترجم: مهرناز شهرآرای

انتشارات: آسیم/ چاپ اول 1403

معرفی کتاب:

 لیزا جنووا، متخصص علم اعصاب و رمان نویس برجسته، معتقد است حافظه حاصل جمع آنچه به یاد می آوریم و آنچه فراموش می کنیم است، و در هر دو مورد هنر و علمی وجود دارد که موضوع اصلی این کتاب است.

     نویسنده با زبانی روایت گونه و جذاب، در سه بخش به بررسی سه موضوع اساسی می پردازد.

او در بخش اول با عنوان “چگونه به یاد می آوریم” شگفت انگیزی مغز و اهمیت حافظه به عنوان سلطان کارکردهای مغز را مطرح می کند.

     نویسنده ضمن بررسی چهار گام اساسی فرآیند حافظه، با اشاره به موانع پیش روی آن ها، راهکارهای ساده، علمی و مبنی بر پشتوانه علمی پیشتهاد می کند.

     بخش دوم کتاب که به موضوع “چرا فراموش می کنیم” اختصاص یافته است، جنووا می نویسد: “هر چند فراموش کردن در تمام سنین و به ویژه در سالمندی نگران کننده و حتی آشفته ساز است، ولی همیشه نشانه ای اسف انگیز از سالمندی، یک بیماری، یک شکست شرمسار کننده، یک عیب، یک مشکل انعطاف ناپذیر و حل نشدنی یا حتی تصادفی نیست.”

نویسنده با این باور راسخ که فراموشی بخشی طبیعی از انسان بودن است، آن را راهبرد خط مقدم مغز برای پردازش اطلاعات می داند و می گوید گاهی نیاز داریم چیزی را فراموش کنیم تا بتوانیم به چیز دیگری توجه کنیم تا آن را یاد آوریم.

     در این بخش، جنووا به علت های گوناگون فراموش کردن می پردازد. او فراموش کردن را برای پشت سر گذاشتن گذشته و حرکت به سوی آینده مفید می داند. همچنین فراموش کردن را برای سلامت روانی ما ضروری می داند.

     نویسنده در بخش سوم کتاب، با عنوان “بهبود یا اختلال”، با هدف بررسی عوامل تأثیر گذار بر به یاد آوردن و فراموش کردن، بر نقش توجه متمرکز، تمرین، حودآزمایی، تصویرسازی (تجسم بصری و فضایی)، استفاده از یادیارها، نقش زمینه، شگفتی، هیجان و معنی تأکید می‌کند.

     جنووا، با تکیه بر شواهد علمی زیاد بحث‌های جالبی دربارۀ اثرهای کوتاه مدت و بلند مدت فشار روانی (استرس) می‌کند.

او در مبحث “پیشگیری از آلزایمر” معتقد است که علم به روشنی نشان می‌دهد که شیوه صحیح زندگی می تواند پلاک‌های آمیلوییدی را کاهش دهد.

     جنووا در مبحث “تضاد حافظه” در مورد نگرش و رابطه فرد با حافظه خود مطالب جالب و مفیدی ارائه می کند و می گوید یک انتظار منطقی و واقع بینانه از حافظه این است که همه چیز را به جز آنچه برایمان معنی دار است فراموش کنیم.

     نویسنده کتاب را با این اندیشه مهم و دلگرم کننده به پایان می برد: “در حالی که حافظه هدیه ای بسیار شگفت انگیز است و در سراسر زندگی شما نقشی بسیار اساسی دارد، خودِ واقعی شما به مراتب بیشتر از آن چیزی است که شما می توانید به یاد آورید.

     نویسنده موضوع های پیچیده مغز و حافظه را به شکلی داستان گونه و به زبانی بسیار ساده و جذاب مطرح می کند، به طوری که کتاب افزون بر علاقه مندان آشنا با این موضوع برای خوانندگانی که هیچ گونه زمینه یا شناخت پبشین دربارۀ مغز و حافظه ندارند نیز بسیار قابل درک، جالب و اثر گذار خواهد بود.

     این کتاب به ویژه مختص کسانی است که دوست دارند بهتر درک کنند و یاد بگیرند، راحت تر به یاد آورند و کمتر فراموش کنند. همچنین برای انسان هایی مفید است که برای پیشرفت و ارتقای سلامت روانی خود ارزش قائل اند؛ به طوری که همواره می خواهند هنرمندانه و هدفمند از آشوب خاطره هایی رها شوند که آسیب رسان، غیر ضروری، و دردناک هستند و مدام آرامش و امنیت روان انسان را به خطر می اندازند.

yasaman