استفاده از یک ربات انسان ­نما در بهبود مهارت ­های اجتماعی کودکان درخودمانده

آمنه دقیقی خداشهری

کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

طرح تأثیر استفاده از ربات انسان ­نما در بهبود تماس چشمی کودکان درخودمانده برای اولین بار در ایران در قالب یک پایان­نامه کارشناسی ارشد در گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی توسط پژوهشگر باشگاه پژوهشگران جوان این دانشگاه خانم آمنه دقیقی خداشهری دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی کودکان استثنایی انجام شد.

آمنه دقیقی خداشهری در گفتگویی با اشاره به خبری که پیش از این در خبرگزاری مهر با عنوان “روبات ‌ها شریک درمانی خوبی برای کودکان درخودمانده هستند “منتشر شده بود و ذکر نکاتی در آن مغفول مانده بود ضمن ابراز ناراحتی خود از این خبرگزاری اظهار داشت: این تحقیق در سال 1386 برای اولین بار در ایران در قالب پایان­نامه کارشناسی ارشد اینجانب با همکاری دکتر کامبیز پوشنه و دکتر امیر همایون جعفری در گروه روانشناسی دانشگاه ازاد اسلامی تهران مرکز شروع و در بهمن ماه 1389 به پایان رسید.

وی بیان داشت: این تحقیق با روش پژوهش آزمایشی، از نوع مطالعه مورد منفرد با طرح چند خط پایه بود که بر روی پنج کودک درخودمانده (دو دختر و سه پسر) بادامنه سنی هفت تا نه سال طی نمونه‌گیری در دسترس انجام شد. کودکان طی این تحقیق برای 15 جلسه، دو جلسه در هفته َو هر جلسه 30 دقیقه، 15 دقیقه تماس انسان- روبات و 15 دقیقه تماس انسان – انسان داشتند و تمامی جلسات با دو دوربین ضبط و سپس با مشاهدات مستقلی زمان برقراری تماس چشمی انسان- انسان از هر جلسه استخراج و با روش رسم و مشاهده نمودارهای ترسیمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

پژوهشگر باشگاه پژوهشگران جون ادامه داد: در این مطالعه از مقیاس درجه‌بندی درخودماندگی گارز برای همتاسازی درجه اختلال و یک عروسک روباتی انسان‌نمای کنترل از راه دور و نیمه خودکار که مطابق با اهداف تحقیق ساخته شد، استفاده و برنامه مختصری به منظور ایجاد شرایط یکسان در جلسات طراحی و متن آن طی سه جلسه آزمایشی- مقدماتی روی یک کودک درخودمانده تثبیت و سپس بر روی افراد نمونه اجرا شد و در نهایت بررسی نمودارهای تماس چشمی طی جلسات سیر صعودی را نشان دادند که این موضوع می‌تواند گویای تأثیر متغیر مستقل باشد.

دقیقی خداشهری اضافه کرد: اگر چه این پژوهش اولین تحقیقی است که در این حوزه و موضوع در ایران انجام شده است اما کارهایی که در حوزه­ی بازتوانی درخودماندگی به وسیله­ ی ربات­ها انجام شده، طی ده سال گذشته به وجود آمده وکاربرد آن­ها در کار درمان کودکان درخودمانده به وسیله دانشمندان علوم کامپیوتر، الکترونیک و رباتیک انجام و در نشریات علمی آنان چاپ شده است. بنابر این روانشناسان و درمانگرن ممکن است با این دانش ناآشنا باشند. این تحقیقات اغلب از منظر اندازه ­گیری و بررسی میزان اعتبار دستگاه ­ها و ابزار ساخته شده­ی خویش عمل کرده بودند و جای خالی متخصصین روانشناسی، روانپزشکی و همه­ی رشته­ های ویژه­ی درمان این کودکان در تحقیقات بارز بود. همچنین اغلب ربات­ های آنان دستگاه ­های بسیار گران قیمت و پیشرفت ه­ای بود که استفاده از آن­ها در همه­ ی محیط ­های درمانی عمومی غیرممکن است، همچنین تقریباً در همه­ی تحقیقات به دلیل عدم شناخت دقیق و کافی موضوع کودکان دارای درخودماندگی به طور کلی و غیرمتمرکز به مسئله­ی این کودکان در رابطه با موضوع پرداخته شده بود و هدف آنان بیشتر اندازه ­گیری میزان اعتبار دستگاه ­های ساخته شده بود باید در حالی که این موضوع، موضوعی است که بیش از آنکه به این علوم مربوط باشد پیوند عمیقی با علومی مانند روانشناسی، روانپزشکی، علوم شناختی و توانبخشی دارد که اغلب با حالات روحی و روانی این کودکان آشنایی کامل دارند و همه ­ی حیطه ­های توانبخشی و درمانی آنان را نیز می­ شناسند. از این رو این تحقیق را می­توان یکی از اولین تحقیقاتی دانست که جهت برطرف نمودن کاستی‌های تحقیقات گذشته و با رعایت موارد ذکر شده با دیدی تخصصی از منظر روان‌شناسی و با کمک متخصصین علوم الکترونیک و مهندسی پزشکی در طرحی میان رشته ­ای به بررسی موضوع پرداخته است.

yasaman