چکیده پایان‌نامه دکتر روح‌ الله فتح آبادی دانش‌آموختۀ دکتری روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

دکتر روح‌ الله فتح آبادی پایان‌نامه دکتری تخصصی خود تحت عنوان “تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش مهارت‌های حل مساله و بررسی اثربخشی آن بر مهارت‌های تنظیم هیجان و اضطراب اجتماعی نوجوانان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا” را در شهریور 1402 به اتمام رساند.

پایان‌نامه ایشان توسط دکتر پرویز شریفی درآمدی (استاد راهنما) و دکتر سعید رضایی و دکتر علی دلاور (اساتید مشاور) هدایت شده است.

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش مهارت‌های حل مساله و بررسی اثربخشی آن بر مهارت‌های تنظیم هیجان و اضطراب اجتماعی نوجوانان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا انجام شد. این پژوهش با روش آمیخته و در دو بخش کیفی و کمی انجام شد. در بخش کیفی با روش تحلیل محتوا برنامه آموزش مهارت‌های حل مساله تدوین و سپس اعتباریابی شد. در بخش کمی از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل همراه با دوره پیگیری 1 ماهه استفاده شد. جامعه آماری بخش کیفی شامل تمامی متخصصان با مدرک دکتری تخصصی روان­شناسی و آموزش کودکان استثنائی شهر تهران در سال 1401 بود، که 10 نفر از آن­ها به شیوه هدفمند به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و جامعه آماری بخش کمی شامل تمامی دانش‌آموزان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا آموزشگاه‌ها و مدارس ویژه اختلال اتیسم شهر قزوین در سال 1401 بود، که 20 نفر از آن­ها به شیوه در دسترس براساس ملاک‌های ورود از آموزشگاه استثنائی پارس به‌عنوان نمونه انتخاب و در 2 گروه آزمایش (10)  و کنترل (10) به شیوه تصادفی گمارش شدند. برای اندازه گیری مهارت‌های تنظیم هیجان از فهرست وارسی تنظیم هیجان شیلدز و همکاران (1997) و برای اندازه گیری اضطراب اجتماعی از مقیاس اضطراب اجتماعی لاگرکا (1999) استفاده شد. گروه آزمایش در 12 جلسه 45 دقیقه‌ای برنامه تدوین‌شده آموزش مهارت‌های حل مساله را دریافت کرد. به ‌منظور تحلیل داده‌ها در بخش کیفی از نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی استفاده شد و در بخش کمی از آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر دو راهه با نرم‌افزار آماری26 SPSS استفاده شد. یافته‌های بخش کیفی نشان داد که برنامه تدوین‌شده آموزش مهارت‌های حل مساله از اعتبار محتوایی قابل قبولی برخوردار است و یافته‌های بخش کمی نشان داد که برنامه تدوین‌شده آموزش مهارت‌های حل مساله موجب بهبود مهارت‌های تنظیم هیجان (بهبود تنظیم هیجان و کاهش بی‌ثباتی/ منفی‌گرایی) وکاهش اضطراب اجتماعی (کاهش ترس از ارزیابی منفی، اجتناب و اندوه اجتماعی در موقعیت‌های جدید و اجتناب و اندوه عمومی) نوجوانان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا در گروه آزمایش شده ‌است و این اثربخشی در مرحله پیگیری نیز ماندگار بود. با توجه به این یافته‌ها پیشنهاد می‌گردد آموزش مهارت‌های حل مساله را در اولویت آموزشی نوجوانان دچار اختلال اتیسم با عملکرد بالا قرار گیرد.

واژگان کلیدی: اختلال اتیسم با عملکرد بالا، اضطراب اجتماعی، تنظیم هیجان، تدوین، حل مساله