چرا روابط دوستانه ما را سالم‌تر نگاه می‌دارند؟

فرهنگ آمریکایی روابط رومانتیک را در اولویت قرار می‌دهد اما علم روان‌شناسی از نیاز انسان‌ها به روابط افلاطونی و چگونگی اثرگذاری آن بر سلامت می‌گوید.

نوشته‌: زارا آبرامز

ترجمه: علیرضا قشقایی؛ دانشجوی روان‌شناسی دانشگاه علم‌ و فرهنگ

1 ژوئن 2023

فرهنگ آمریکایی به عشق رمانتیک اهمیت بسیاری می‌دهد. در واقع مشکلات رابطه – یا فقدان آن – از مهم‌ترین دلایل مراجعه‌ی افراد به مراکز روان‌درمانی است. روابط رومانتیک می‌توانند ساختاری معناساز در زندگی فرد باشند، با این وجود نباید از مزایای روابط دوستانه غافل شد. تحقیقات روان‌شناسی نشان داده‌اند که دوستی پایدار و سالم برای حفظ سلامت و افزایش طول عمر فرد، امری ضروری است.

برخورداری از دوستان نزدیک و افراد مورداعتماد باعث افزایش میزان رضایت از زندگی و کاهش خطر ابتلا به افسردگی می‌شود.^[1] برخورداری از این‌گونه روابط، همچنین باعث کاهش خطر مرگ به دلایلی از جمله مشکلات قلبی و برخی از بیماری‌های مزمن خواهد بود.^[2]

دکتر جولیان هولت لانستاد^* بر این باور است: «افرادی که سطح پایینی از روابط اجتماعی را – به دلیل انزوا، تنهایی یا روابط بی‌کیفیت – دارا هستند. با افزایش خطر مرگ زودرس مواجه می‌شوند.»

خوشبختانه، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که روابط دوستانه در هر سنی قابل ایجاد و حفظ هستند و در این باره، حتی کوچک‌ترین تعاملات اجتماعی هم می‌توانند تاثیرگذار باشند. رابطه با دوستان می‌تواند باعث ترمیم و تقویت روابط عاشقانه نیز بشود.

دکتر تالیا ویتلی^** می‌گوید: «دوستی چیزی است که ما نیاز به درک آن داریم. دغدغه‌ی همیشگی ما درمورد روابط رومانتیک بوده است، در حالی که بسیاری از روابط نزدیک ما را دوستان‌مان شکل می‌دهند.»

روابط دوستانه و تغییرات تن‌کردشناختی

پژوهش‌های روان‌شناختی در سراسر جهان نشان داده‌اند که برخورداری از ارتباطات اجتماعی، یکی از مواردی است که طول عمر بالا، سلامت و رضایت از زندگی را درپی دارد.

مروری بر 38 مطالعه نشان داده‌است که دوستی‌های دوران بزرگسالی، به ویژه دوستی‌های باکیفیتی که همراهی و حمایت اجتماعی را برای فرد به ارمغان می‌آورند، به طرز قابل‌توجهی با سطح سلامت روان فرد رابطه دارند و می‌توانند از او در برابر مشکلات روانی از قبیل افسردگی و اضطراب محافظت کنند.^[3] بر اساس پژوهش فراتحلیلی هولت-لانستاد بر روی بیش از 308.000 نفر، افرادی که هیچ دوستی ندارند و یا روابط دوستانه‌ی کم‌کیفیتی را تجربه می‌کنند، دو برابر بیشتر در معرض مرگ زودرس قرار می‌گیرند؛ شرایطی که از استعمال 20 نخ سیگار در روز نیز خطرناک‌تر است.^[4]

دکتر کاترین بگ‌وِل^* می‌گوید: «داشتن دوستی نزدیک که بتوان در مواجهه با چالش‌های زندگی به او مراجعه کرد، مانند حایلی است که می‌تواند از نتایج منفی این چالش‌ها جلوگیری کند.»

روابط دوستانه با تغییر چگونگی واکنش افراد به استرس از آن‌ها دربرابر موقعیت‌های استرس‌زا محافظت می‌کنند. افراد در هم‌صحبتی با دوستی حمایت‌گر به نسبت دوستی دمدمی مزاج، تغییرات فشارخون پایین‌تری را تجربه می‌کنند.^[5] آزمودنی‌هایی که در حین انجام تکلیفی دشوار، دوستی در کنار خود دارند، نسبت به افرادی که همان تکلیف را به تنهایی انجام می‌دهند، با تغییرات ضربان قلب کمتری مواجه می‌شوند.^[6] نتایج یک پژوهش نشان داده‌اند که افراد در حضور یک دوست، حتی شیب یک تپه را کم‌تر ارزیابی می‌کنند.^[7]

پژوهش‌گران حوزه‌ی روابط دوستانه، فعالیت مغزی مشابهی را در میان دوستان گزارش کرده‌اند. این فعالیت‌ها در مناطقی از مغز که مسئول عملکردهایی همچون: انگیزه، پاداش، هویت و پردازش حسی هستند رخ داده‌اند.^[8] هنگامی که دکتر ویتلی و همکارانش داده‌های fMRI^** یک شبکه‌ی اجتماعی را جمع‌آوری کردند، دوستانی که ارتباط نزدیک‌تری داشتند، فعالیت‌های مغزی مشابه‌تری را هنگام تماشای مجموعه‌ای از کلیپ‌های ویدیویی نشان می‌دادند.^[9] در مطالعه دیگری که هم‌اکنون در حال بررسی است، دکتر ویتلی و همکارانش درپی پیش‌بینی آن‌اند که آیا دانشجویان سال اول MBA در دارتموث بعداً، تنها بر اساس الگوهای عصبی‌شان، با یکدیگر دوست خواهند شد یا خیر.

دکتر ویتلی می‌گوید: «نکته‌ی شگفت‌انگیز این است که این‌گونه شباهت‌ها در سراسر مغز وجود دارند؛ از جمله مناطقی که چگونگی هدایت توجه، تفکر و حتی ادراک بینایی را بر عهده دارند.»

خطرات انزوای اجتماعی

پژوهشی طولی بر روی 480.000 نفر از شهروندان بریتانیایی نشان داده‌است که تنهایی – در میان کسانی که دچار فقدان روابط دوستانه، رومانتیک و… هستند – احتمال بروز حمله‌ی قلبی، سکته و مرگ زودرس را افزایش می‌دهد.^[10] پژوهشی فراتحلیلی توسط هولت-لانستاد نشان دهنده‌ی آن است که تنهایی خطر بروز مرگ زودرس را تا %26 افزایش می‌دهد.^[11]

این یافته‌ها، سازمان‌های پیش‌رو در عرصه‌ی سلامت و بهداشت، از جمله: انجمن قلب آمریکا و آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی (NASEM)، را بر آن داشته‌است تا جامعه‌ی عمومی را از خطرات انزوا، خصوصا در سنین بالاتر، آگاه کند.^[12]

علی رغم این خطرات، آمریکایی‌ها درحال تنهاتر شدن هستند. در سال 2021، %12 بزرگسالان ساکن آمریکا خود را فاقد هرگونه دوست نزدیک معرفی کرده‌اند که این آمار به نسبت سال 1990، %3 افزایش داشته است.^[13] این افزایش آمار تنهایی، مدت‌ها پیش از همه‌گیری کووید-19 و با کاهش پیوسته‌ی همراهی و مشارکت اجتماعی میان دوستان، خانواده و دیگر آشنایان طی 2 دهه‌ی اخیر اتفاق افتاده است.^[14]

گسست ارتباطات اجتماعی، که در گروه‌های سنی مختلف در حال افزایش است، بنظر می‌رسد که پس از سال 2012 رو به وخیم‌تر شدن گذاشته است؛ از زمانی که گوشی‌های هوشمند و رسانه‌های اجتماعی دردسترس همگان قرار گرفت. پژوهشی بین‌المللی بر روی دانش‌آموزان دبیرستانی نشان داده‌است که طی سال‌های 2012 تا 2018، شاخص تنهایی در مدارس 36 کشور از 37 کشور افزایش داشته است.^[15]

به گفته‌ی هولت-لانستاد: «حتی پیش از همه‌گیری کرونا، روند نزولی قابل توجهی در روابط اجتماعی وجود داشت. به همین دلیل، «بازگشت به حالت عادی» کافی نخواهد بود، زیرا شرایط پیش از آن هم شرایط مناسبی نبود.»

همه‌گیری کووید-19 گرایش موجود به انزوای اجتماعی را تشدید کرده است. این همه‌گیری همچنین راهی طبیعی برای سنجش اثرات این تغییر مسیر به سوی انزوای اجتماعی را در اختیار دانشمندان قرار داده‌است. دکتر بگ‌ول به همراه دکتر کارن کوچل^* دریافته‌اند دانش‌جویانی که در سال اول همه‌گیری کرونا از حمایت اجتماعی کمتری برخوردار بوده‌اند، بیشتر با اضطراب، افسردگی و سازگاری با شرایط تحصیل دست‌وپنجه نرم کرده‌اند.^[16]

به گفته‌ی بگ‌ول: «برای پیش‌بینی عملکرد تحصیلی و سازگاری عاطفی این دانش‌جویان، روابط آن‌ها با دوستان و همسالان‌شان بسیار حائز اهمیت بود.»

قدرت پیوندهای «ضعیف»

سودمند بودن برخورداری از یک دوست صمیمی یا فرد قابل اعتماد غیرقابل انکار است، با این حال روان‌شناسان دریافته‌اند که تعامل با آشنایان – و حتی افراد غریبه – نیز می‌تواند سلامت روان ما را تقویت کند. برای دکتر جیلیان سنداستروم^**، ارتباطی معمولی با یک فروشنده‌ی هات‌داگ در تورنتو باعث ایجاد احساس پذیرفته شدن و پیوستگی با دیگر اعضای جامعه شد؛ آن هم در زمانی که او درحال پی‌گیری مدرک کارشناسی ارشد خود بود. این ارتباط همچنین انگیزه‌ای بود تا سنداستورم، که هم‌اکنون یک استاد روانشناسی در دانشگاه ساسکس است، پیوند‌های اجتماعی «ضعیف» را مورد مطالعه قرار دهد.

این ارتباط با آشنایان – همکاری که هفته‌ای یک بار با او احوال‌پرسی می‌کنید یا مسئول فروشگاه حیوانات خانگی‌ای که گربه‌ی شما را به خاطر دارد – می‌تواند به شکل شگفت‌آوری ماندگار باشد. پژوهش سنداستورم نشان داده است افرادی که پیوندهای ضعیف بیشتری برای تعامل دارند شادترند.^[17] او همچنین افراد را به صحبت با غریبه‌ها تشویق می‌کند و بر این باور است که تمرین مستمر این عمل باعث ساده‌تر و دلپذیرتر شدن آن می‌شود.^[18]

به عقیده‌ی سنداستورم: «این تعاملات اجتماعی محدود، چیزی را در اختیار ما می‌گذارند که در دوران همه‌گیری کرونا از دست داده بودیم: تازگی. ما از این معاشرت‌ها و مکالمه‌های سرزده، چیزهای شگفت‌انگیزی می‌آموزیم؛» و این آموخته‌ها، بهره‌هایی هستند که معمولا توسط افراد دست‌کم گرفته‌می‌شوند.^[19]

افراد معمولا از معاشرت با غریبه‌ها خودداری می‌کنند زیرا این مکالمه‌ها را ناخوش‌آیند و یا کم‌سطح می‌پندارند. اما پژوهش‌ها، این نگرانی‌ها را بیش از حد می‌دانند. دکتر نیکولاس ای‌پلی^* و همکارانش دریافته‌اند که هم‌صحبتی با افراد غریبه بیش از حد تصور خوشایند، دلپذیر و پیونددهنده است. نکته‌‌ی شگفت‌آور این‌جاست که افراد معمولا گفت‌و‌گوهای عمیق را به مکالمات سطحی با غریبه‌ها ترجیح می‌دهند.^[20]

دکتر سنداستورم توصیه‌هایی برای برقراری ارتباط با غریبه‌ها در اختیار می‌گذارد: 1. کنجکاوی خود را آزاد بگذارید؛ مثلا: از کسی درباره‌ی کتابی که می‌خواند یا گوشواره‌ی هواپیماشکلی که در گوش انداخته‌استانداا بپرسید. 2. درباره‌ی موقعیتی که در آن با دیگران شریک هستید نظر بدهید. سنداستورم تجربه‌ای را مثال می‌زند که در آن با مشتری‌ای، در صف پرداخت فروشگاه، به‌خاطر ترکیب نامانوس تزئینات هالووین و کریسمس، ارتباط برقرار کرده بود.

او می‌گوید: «شما با دیگری در زمانی مشابه، در مکانی یکسان قرار دارید؛ پس همواره می‌توانید چیزی مشترک برای برقراری ارتباط پیدا کنید.»

عاشقان و دوستان

ما گرایش به تفکیک دوستی و عشق به عنوان دو ماهیت مجزا داریم؛ اما این دو ماهیت ممکن است بیش از آن‌چه می‌پنداریم مشابه باشند. پژوهشی روان‌شناختی ویژگی‌هایی مانند کشش عاطفی، صمیمیت و مهربانی را از سازنده‌های کلیدی روابط دوستانه‌ی نزدیک و پایدار برمی‌شمارد.^[21]

تعاملات منظم با آشنایان – مانند: باریستای کافه‌ی محل – باعث شادتر شدن افراد می‌شود.

دکتر ماریسا جی فرانکو^** بر این باور است: «ما هنگامی که رفتارهای ایجاد کننده‌ی صمیمیت – مانند: آسیب‌پذیر بودن، خرید هدیه، بیرون رفتن برای یک قرار صمیمانه – را تنها مناسب روابط عاشقانه می‌بینیم، درنهایت به محدود کردن ظرفیت‌های روابط دوستانه‌ی خود خواهیم رسید. بسیاری از ما می‌توانیم با محو کردن مرز میان این دو، از روابطی توان‌مند بهره‌ور بشویم.»

دربرابر، روابط عاشقانه درصورتی که ظاهری شبیه‌ به روابط دوستانه داشته باشند، می‌توانند مکمل بهتری برای اعضای رابطه باشند. آماری از حدود 8.000 نفر از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی خانوار بریتانیا نشان داده‌است که رضایت از زندگی در میان کسانی که همسر خود را بهترین دوست خود نیز می‌دانند بالاتر بوده‌است.^[22]

پژوهش‌ها همچنین همزیستی روابط عاشقانه و افلاطونی را قابل توجه دانسته‌اند. به عقیده‌ی فرانکو، این دو گونه رابطه به یکدیگر بهره می‌رسانند. به عنوان مثال: اختلافات زناشویی می‌تواند تغییرات خطرناک سطح هورمون کورتیزول را به همراه داشته باشد؛ اما این آسیب هنگامی که دو طرف احساس کنند از حمایت اجتماعی خارج از ازدواج برخوردارند، می‌تواند خنثی بشود.^[23] پژوهشی دیگر نشان می‌دهد زنانی که از حمایت اجتماعی بهره‌مند هستند، مقاومت بیشتری دربرابر استرس‌های دوران ازدواج از خود نشان می‌دهند.^[24]

مهارت‌هایی که به وسیله‌ی روابط دوستانه، خصوصا در دوره‌های نوجوانی و جوانی، پرورش یافته‌اند، می‌توانند سازنده‌ی روابط عاشقانه‌ی سالم‌تری باشند.

دکتر ملانی دیرکس^* بر این باور است که: «روابط دوستانه اولین شکل از روابط هستند که در انتخاب آن‌ها اختیار داریم. به همین دلیل، این روابط چگونگی هدایت موقعیت‌های چالش‌برانگیز بین فردی را پیش از آن‌که بخواهیم به‌عنوان افراد بزرگسال وارد رابطه بشویم به ما می‌آموزند.»

دکتر ربکا شوارتز-مته^** بر این باور است که خودافشایی میان دوستان – به معنای درمیان گذاشتن افکار و احساسات – به جوانان در ساخت حس همدلی با دیگران، تمرین برای جست‌وجو و ایجاد حمایت اجتماعی و حتی تحکیم هویت یاری می‌رساند.

دکتر دیرکس عقیده دارد که بسیاری از جوانان در ایالات متحده با تغییرات شرایط زندگی، استرس و چالش‌های توسعه فردی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به طور معمول بخش عمده‌ی حمایت اجتماعی خود را از طریق دوستان‌شان دریافت می‌کنند. به همین دلیل مطالعه‌ و درک دوستان این افراد نیز برای روان‌شناسان به امری ضروری بدل می‌شود.

دیرکس با مطالعه‌ی انواع چالش‌هایی که احتمال دارند در دوستی‌های دوران جوانی رخ بدهند، به سه دلیل عمده برای بروز این چالش‌ها دست یافته‌است: تعارض در نیازها (بعنوان مثال: یک جای خالی در یک تیم ورزشی که هردو دوست آن را می‌خواهند)، بروز خطا (بعنوان مثال: یکی از دوستان اطلاعاتی شخصی از دوست دیگر را برای دیگران عنوان کند) و یا ایجاد مشکل در تبادل حمایت (بعنوان مثال: یکی از دوستان درگیر مصرف الکل است اما دیگری نمی‌داند چطور باید کمک کند).^[25]

در دوران کودکی و نوجوانی، دوستی‌های باکیفیت می‌توانند از افراد دربرابر مشکلات روانی – مانند: اضطراب و افسردگی – محافظت کنند.^[26] با این وجود، موقعیت‌هایی نیز وجود دارند که مشکلات روانی می‌توانند به این روابط آسیب برسانند. شوارتز-مته و همکارانش به این نتیجه رسیده‌اند که خودافشایی افراطی درباره‌ی چالش‌های زندگی (که با عنوان Co-rumination نیز شناخته می‌شود) میان دوستان، می‌تواند باعث ایجاد فاصله و حتی سرایت اجتماعیِ افسردگی، خودآزاری و تمایل به خودکشی بشود.^[27]

حمایت از دوستی‌های سالم

با توجه به بهره‌های آشکار روابط دوستانه، روان‌شناسان معتقدند که باید روابط اجتماعی افلاطونی در جامعه – از جمله: در مدرسه، محل کار و فضاهای عمومی (مانند وسایل حمل‌و‌نقل عمومی) – گسترش داده ‌شود.

هولت-لانستاد براین باور است: «پس از کاهش اجباری تعاملات اجتماعی طی همه‌گیری کرونا، دریافتیم که این کاهش چگونه بر همه‌ی بخش‌های جامعه اثر می‌گذارد؛ به همین علت هر یک از این بخش‌ها نقشی بالقوه در حل این موضوع برعهده دارند.»

پژوهش‌گران همچنان موضوعات بسیاری برای آموختن در مورد اینکه چرا و چگونه روابط اجتماعی، باعث تقویت سلامت می‌شوند دارند. مؤسسه‌ی ملی بهداشت و سایر سازمان‌ها در حال تخصیص بودجه به مطالعات در حوزه‌ی «فرآیند‌های دوتایی»^* – تعامل‌هایی که میان دو نفر اتفاق می‌افتد – می‌باشند؛ مانند: جمع‌آوری داده‌های fMRI دوستان در هنگام معاشرت.

به گفته‌ی دکتر ویتلی: «آن‌چه از آن باخبریم این است که اگر بصورت منظم با دیگران تعامل نداشته باشیم، اتفاقات بدی درون ما رخ می‌دهند. اما جادوی این تعاملات که ما را سالم و عاقل نگه می‌دارد چیست؟ پژوهش‌ها بیشتر و بیشتر در حال آشکار کردن این موضوع هستند که بخش بزرگی از رفتار انسانی وجود دارد که ما آگاهی زیادی از آن نداریم؛ بیایید این آگاهی را افزایش دهیم.»

[1] Choi, K. W., et al., The American Journal of Psychiatry, Vol. 177, No. 10, 2020.

[2] Holt-Lunstad, J., et al., PLOS Medicine, Vol. 7, No. 7, 2010; Steptoe, A., et al., PNAS, Vol. 110, No. 15, 2013.

* Julianne Holt-Lunstad؛ استاد روانشناسی و علوم اعصاب دانشگاه بریگام یانگ که چگونگی تأثیر روابط بر مغز و بدن را مطالعه می‌کند.

** Thalia Wheatley؛ استاد دپارتمان علوم مغز و روانشناسی در کالج دارتموث که ارتباطات اجتماعی را مطالعه می کند.

[3] Pezirkianidis, C., et al., Frontiers in Psychology, Vol. 14, 2023; Blieszner, R., et al., Innovation in Aging, Vol. 3, No. 1, 2019.

[4] PLOS Medicine, Vol. 7, No. 7, 2010.

* Catherine Bagwell؛ استاد روانشناسی کالج دیویدسون در کارولینای شمالی.

[5] Holt-Lunstad, J., et al., Annals of Behavioral Medicine, Vol. 33, No. 3, 2007.

[6] Kamarck, T. W., et al., Psychosomatic Medicine, Vol. 52, No. 1, 1990.

[7] Schnall, S., et al., Journal of Experimental Social Psychology, Vol. 44, No. 5, 2008.

[8] Güroğlu, B., Child Development Perspectives, Vol. 16, No. 2, 2022.

** Functional magnetic resonance imaging؛ نوعی فناوری پیشرفته تصویربرداری غیرتهاجمی از مغز است که فعالیت مغز را با اندازه‌گیری تغییرات در جریان خون تشخیص می‌دهد.

[9] Nature Communications, Vol. 9, 2018.

[10] Hakulinen, C., et al., Heart, Vol. 104, No. 18, 2018.

[11] Perspectives on Psychological Science, Vol. 10, No. 2, 2015.

[12] Cené, C. W., et al., Journal of the American Heart Association, Vol. 11, No. 16, 2022; Social Isolation and Loneliness in Older Adults: Opportunities for the Health Care System, NASEM, 2020.

[13] “The State of American Friendship: Change, Challenges, and Loss,” Survey Center on American Life, 2021.

[14] Kannan, V. D., & Veazie, P. J., SSM – Population Health, Vol. 21, 2023.

[15] Twenge, J. M., et al., Journal of Adolescence, Vol. 93, No. 1, 2021.

* Karen Kochel؛ دکترای روانشناسی دانشگاه ریچموند.

[16] Emerging Adulthood, Vol. 10, No. 5, 2022.

** Gillian Sandstrom.

[17] Personality and Social Psychology Bulletin, Vol. 40, No. 7, 2014.

[18] Journal of Experimental Social Psychology, Vol. 102, 2022.

[19] Atir, S., et al., PNAS, Vol. 119, No. 34, 2022.

* Nicholas Epley؛ دکترای روان‌شناسی دانشگاه شیکاگو.

[20] Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 122, No. 3, 2022.

[21] Ledbetter, A. M., et al., Personal Relationships, Vol. 14, No. 2, 2007; Campbell, K., et al., The Social Science Journal, Vol. 52, No. 2, 2015.

** Marisa G. Franco؛ استادیار روانشناسی بالینی در دانشگاه مریلند و نویسنده‌ی کتاب افلاطونی، کتابی درباره‌ی یافتن و حفظ دوستان.

[22] “How’s Life at Home? New Evidence on Marriage and the Set Point for Happiness,” NBER Working Paper No. 20794, 2014.

[23] Keneski, E., et al., Social Psychological and Personality Science, Vol. 9, No. 8, 2017.

[24] Abbas, J., et al., Journal of Affective Disorders, Vol. 244, 2019.

* Melanie Dirks؛ استاد روانشناسی دانشگاه مک‌گیل مونترئال که روابط همسالان را در کودکان، نوجوانان و جوانان مطالعه می‌کند.

** Rebecca Schwartz-Mette؛ دانش‌یار روان‌شناسی بالینی و مدیر آزمایشگاه روابط با همسالان در دانشگاه مین که روابط دوستانه را در کودکان، نوجوانان و جوانان مطالعه می‌کند.

[25] Journal of Research on Adolescence, Vol. 31, No. 2, 2021.

[26] Bayer, J. K., et al., Child and Adolescent Mental Health, Vol. 23, No. 4, 2018.

[27] Developmental Psychology, Vol. 50, No. 9, 2014; Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, Vol. 47, No. 6, 2018.

* dyadic processes.

yasaman