کمک‌های اولیه خود مراقبتی در زمان استرس/مدل حمایت سازمانی [1]

ترجمه و تنظیم:

فرناز کشاورز محمّدی

دانشجوی دکتری رشته روان‌شناسی دانشگاه تهران

مدل کمک‌های اولیه استرس[2] (SFA) یک مدل خودمراقبتی و حمایت از همتایان است که در ابتدا برای مشاغل پرخطری همچون: نیرو های نظامی، آتش‌نشانی و نجات و اجرای قانون توسعه یافته بوده است. این طرح (مدل) شامل هفت اقدامی است که به شناسایی و رسیدگی به علائم اولیه واکنش‌های استرس در خود و دیگران بصورت مداوم (نه فقط پس از “حوادث بحرانی”) کمک می‌کند. در حالیکه واکنش‌های استرس ممکن است در مشاغل استرس‌زا نسبتاً رایج باشد، SFA می‌تواند توسط هر کسی که در یک موقعیت استرس‌زای مداوم است، استفاده شود به‌ویژه زمانی که عملکرد مختل شده یا پریشانی قابل توجهی در آن وجود دارد، مانند:

• دیگر خود عادی و همیشگی خودتان که بوده اید را احساس نمی‌کنید
• از دست دادن کنترل احساسات یا رفتار
• احساس گناه، شرم یا سرزنش بیش از حد
• حمله وحشت(Panic)، عصبانیت یا افسردگی

موارد فوق به عنوان واکنش[3] های نارنجی نیز شناخته می شوند که دارای علت هایی از قبیل:

1- تهدید زندگی

2- ضرر، زیان

3- مناقشه داخلی

4- فرسودگی بیش از حد، می‌باشند.

کمک‌های اولیه استرس برپایه‌ی مجموعه‌ای از پنج عنصر مبتنی بر شواهد است که با عملکرد بهتر پس از استرس مرتبط هستند و همچنین ناملایمات در تعدادی از زمینه‌ها، از جمله: ایمنی (مرتبط با Cover)، آرامش (مرتبط باCalming)، ارتباط ، خودکارآمدی (مرتبط با Competence)  و امید (مرتبط با confidence).

   دو اقدام دیگر یعنی  بررسی (Check) و هماهنگی (Coordinate)، باید بصورت مداوم برای نظارت و مساعدت  هر زمانی که فردی واکنش‌های نارنجی را نشان می‌دهد، انجام شوند. در مقابل، پنج اقدام دیگر SFA فقط در صورت نیاز استفاده می‌شوند.

   حال به اختصار به معرفی این هفت مرحله پرداخته می‌شود ، شایان ذکر است که این مقاله صرفا جهت آشنایی اولیه شما با این مدل (در حوزه‌ی درمان) می‌باشد و استفاده از این مدل در امر  روان درمانگری، ابتدا نیازمند مطالعه دقیق جزئیات مربوط به این مدل و توصیه‌های علمی مطرح شده توسط ارائه‌کنندگان این مدل می‌باشد، در غیر اینصورت عمل درمانگری انجام شده به دور از اخلاق و انسانیت خواهد بود.

1- Check                                          عمل بررسی در SFA شامل افزایش آگاهی در مورد واکنش‌های استرس مراجعه‌کننده می‌باشد. برخی از شاخص‌های خودآگاهی استرس عبارتند از :

– تغییر در عادات غذایی

– تغییر وزن

– از دست دادن قدرت اراده

– از دست دادن علاقه / بی تفاوتی

– تغییرات در روابط – خستگی / خواب بیشتر

– مشکلات حافظه-نمی تواند به وضوح فکر کند

– علائم استرس پس از سانحه

– علائم افسردگی یا اضطراب و …

2- Coordinate

اقدام هماهنگ در SFA شامل دریافت هرگونه اطلاعات و کمک اضافی است که ممکن است مورد نیاز باشد. این می‌تواند شامل مشورت و همکاری با دیگران یا اطلاع رسانی به کسانی باشد که نیاز به دانستن دارند.                    

در اینجا چند استراتژی هماهنگی وجود دارد:                                                           

الف- در صورت نیاز، سعی کنید قابل قبول ترین راه را برای ارجاع شخصی به سایر پشتیبانی ها پیدا کنید و به جای اینکه به آنها بگویید با کسی صحبت کنند، یک منوی احتمالی ازگزینه های بررسی شده را در اختیار او قرار دهید.

ب- از منابع محلی و ملی آگاه باشید، مانند:

– تیم های پشتیبانی همتایان 

– مشاوران محلی

– افراد دیگری که شرایط مشابهی را پشت سر گذاشته‌اند

تذکر مهم: توجه کنید اگر فردی نشان داد که می‌خواهد به خود یا دیگران آسیب برساند، باید فوراً به اورژانس و مراکز امداد رسانی مربوطه گزارش شود. به همین خاطر  برای ارائه نام، مکان و شماره تلفن همراه آماده باشید. حتماً تا زمان رسیدن کمک، از نظر فیزیکی یا روی خط با فرد بمانید.

3- Cover                                      ارائه پوشش به معنای اطمینان از ایمنی مداوم است که معمولاً بیشتر برای دیگران انجام می شود تا خودتان. این می‌تواند یک کمک لحظه‌ای باشد که احساس امنیت شما یا دیگری را افزایش می‌دهد. یکی از راه‌های باز کردن گفتگو در مورد Cover این است که یک سوال ساده در مورد تأثیر آن بر ایمنی فرد یا ترجیحات آنها برای بازیابی احساس ایمنی بپرسید، از جمله:

1-این حادثه چگونه بر احساس امنیت شما تأثیر گذاشته است؟                                                                              

2-چه چیزی به شما کمک می کند تا احساس امنیت کنید؟

4- Calm

هدف از عمل آرام کردن در SFA کاهش شدت استرس فیزیولوژیکی، عاطفی و رفتاری است.                                            

بین اقدامات Cover و Calm همپوشانی وجود دارد، اما تفاوت این است که هدف اولیه Cover ایمنی است و اقدامات Calm ممکن است هیچ ارتباط مستقیمی با ایمنی نداشته باشد.

   یکی از راه‌های باز کردن گفتگو در مورد Calm این است که یک سوال ساده در مورد نیاز به آرام کردن یا ترجیح آنها برای اقدامات آرام‌کننده بپرسید، از جمله:                                                                                          

الف- چه تغییراتی در مورد خواب، احساس سرگیجه یا توانایی حفظ آرامش شما رخ داده است؟                

ب- معمولا چه چیزی به شما کمک می کند تا آرام شوید؟                   

پ- چه چیزی به شما کمک می کند تا بیشتر احساس آرامش کنید؟

5- Connect

عمل اتصال SFA شامل بازیابی یا افزایش حمایت اجتماعی است، مانند درخواست یا ارائه پشتیبانی در زمانی که استرس منطقه نارنجی (واکنش‌های نارنجی که در ابتدای مقاله معرفی شد) را در خود یا دیگران مشاهده می‌کنید. یکی از راه‌های باز کردن گفتگو در مورد Connect این است که یک سؤال ساده در مورد نیاز به ارتباط بپرسید یا ترجیح آنها برای آنچه در مورد ارتباط مفیدتر است، از جمله:                                                                   

الف- آیا بر نحوه صحبت شما با دیگران، روحیه کاری یا ارتباط با خانواده و دوستان، تأثیری داشته است؟ 

ب-  آیا کسی هست که به راحتی بتوانید با او در این مورد صحبت کنید؟                                                         

پ-  آیا کسی را که می‌شناسید کاری انجام داده یا صحبتی کرده است که واقعاً کمک کننده بوده باشد؟

6-  Competence

 عمل شایستگی SFA ، بر پرورش و بازیابی ظرفیت یک فرد تحت تأثیر استرس، در مورد عملکرد آن فرد  در تمام نقش‌های مهم زندگی‌اش، از جمله حوزه‌های شغلی، شخصی و اجتماعی او تمرکز دارد. یکی از راه‌های باز کردن گفتگو درباره Competence، پرسیدن یک سوال ساده در مورد نیاز به احساس خودکارآمدی، یا ترجیح آن‌ها برای اینکه چه چیزی برای بازیابی حس خودکارآمدی مفیدتر است، می باشد از جمله:

الف- آیا در مورد توانایی مدیریت آنچه در زندگی‌تان می گذرد، مقابله با واکنش های استرس‌زا یا انجام کارهایتان نگرانی دارید؟

ب-چه کارهایی برای کنار آمدن انجام داده‌اید که در گذشته مفید بوده‌اند یا در این حادثه مفید واقع شده‌اند؟

پ- چگونه می‌توانم به شما کمک کنم که در کار و یا مراقبت از خود، شایستگی بیشتری داشته باشید؟

7- Confidence

عمل اعتماد SFA ممکن است نسبت به بقیه اقدامات SFA چالش‌برانگیزتر باشد، اما همچنین ممکن است بیشترین تأثیر را برای کسی که اعتماد به نفس خود ( یا دیگران)  را از دست داده است داشته باشد.

   اقدام اعتماد شامل ترویج امید واقع بینانه و ایجاد عزت نفس است که ممکن است در نتیجه استرس، آسیب دیده یا از بین رفته باشد، در واقع تقویت اعتماد به ارزش ها و باورهای اصلی، یا تقویت غرور و تعهد.                                      

   یکی از راه‌های باز کردن گفتگو درباره Confidence ، پرسیدن یک سوال ساده در مورد نیاز به حس امید، خوش‌بینی یا اعتماد به نفس، یا ترجیح آن‌ها برای آنچه که برای بازیابی حس اعتماد بسیار مفید است، می باشد از جمله:

 الف- آیا تغییراتی در حس اعتماد خود در موارد زیر دارید:

– توانایی شما در انجام کارتان به همان شیوه قبل از وقوع حادثه؟

– توانایی شما برای مقابله با پیامدهای حادثه؟                                          

– سازمان / رهبری؟

ب- آیا این حادثه برای شما معنای خاصی دارد یا به هر طریقی با تجربیات دیگر ارتباط دارد؟                       

پ- چه چیزی می تواند به شما کمک کند تا احساس امید/اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید؟

در نهایت با استفاده از جدول، خلاصه‌ای از اقداماتی را که می‌توانید برای ارائه هر یک از هفت اقدام اصلی SFA انجام دهید، ذکر می‌گردد.

Adapted from: Watson, P., Gist, R., Taylor, V. Evlander, E., Leto, F., Martin, R., Vaught, D., Nash, W.P., Westphal, R., & Litz, B. (2013). Stress First Aid for Firefighters and Emergency Services Personnel. National Fallen Firefighters Foundation.

منبع مطلب:

VA National Center for PTSD/ March, 2018 / http://www.ptsd.va.gov/

[1] Stress First Aid Self Care / Organizational Support Model  (SFA)

[2] SFA model

[3] The Stress Continuum Model