حافظه و هنر فراموش کردن

تألیف: لیزا جنووا

ترجمه: مهرناز شهرآرای

انتشارات: آسیم – 1403

معرفی کتاب:

لیزا جنووا، متخصص علم اعصاب و رمان نویس برجسته، معتقد است حافظه حاصل جمع آنچه به یاد می آوریم و آنچه فراموش می کنیم است، و در هر دو مورد هنر و علمی وجود دارد که موضوع اصلی این کتاب است.

نویسنده با زبانی روایت گونه و جذاب، در سه بخش به بررسی سه موضوع اساسی می پردازد.

او در بخش اول با عنوان “چگونه به یاد می‌آوریم” شگفت‌انگیزی مغز و اهمیت حافظه به عنوان سلطان کارکردهای مغز را مطرح می‌کند.

نویسنده ضمن بررسی چهار گام اساسی فرآیند حافظه، با اشاره به موانع پیش روی آن ها، راهکارهای ساده، علمی و مبنی بر پشتوانه علمی پیشنهاد می‌کند.

در بخش دوم کتاب که به موضوع “چرا فراموش می کنیم” اختصاص یافته است. جنووا می‌نویسد: “هر چند فراموش کردن در تمام سنین و به ویژه در سالمندی نگران کننده و حتی آشفته ساز است، ولی همیشه نشانه ای اسف انگیز از سالمندی، یک بیماری، یک شکست شرمسار کننده، یک عیب، یک مشکل انعطاف ناپذیر و حل نشدنی یا حتی تصادفی نیست.”

نویسنده با این باور راسخ که فراموشی بخشی طبیعی از انسان بودن است، آن را راهبرد خط مقدم مغز برای پردازش اطلاعات می‌داند و می‌گوید گاهی نیاز داریم چیزی را فراموش کنیم تا بتوانیم به چیز دیگری توجه کنیم تا آن را یاد آوریم.

در این بخش، جنووا به علت‌های گوناگون فراموش کردن می‌پردازد. او فراموش کردن را برای پشت سر گذاشتن گذشته و حرکت به سوی آینده مفید می‌داند. همچنین فراموش کردن را برای سلامت روانی ما ضروری می‌داند.

نویسنده در بخش سوم کتاب، با عنوان “بهبود یا اختلال”، با هدف بررسی عوامل تأثیر گذار بر به یاد آوردن و فراموش کردن، بر نقش توجه متمرکز، تمرین، خودآزمایی، تصویرسازی (تجسم بصری و فضایی)، استفاده از یادیارها، نقش زمینه، شگفتی، هیجان و معنی تأکید می کند.

جنووا، با تکیه بر شواهد علمی زیاد بحث های جالبی دربارۀ اثرهای کوتاه مدت و بلند مدت فشار روانی (استرس) می‌کند.

او در مبحث “پیشگیری از آلزایمر” معتقد است که علم به روشنی نشان می دهد که شیوه صحیح زندگی می‌تواند پلاک‌های آمیلوییدی را کاهش دهد.

جنووا در مبحث “تضاد حافظه” در مورد نگرش و رابطه فرد با حافظه خود مطالب جالب و مفیدی ارائه می کند و می‌گوید یک انتظار منطقی و واقع بینانه از حافظه این است که همه چیز را به جز آنچه برایمان معنی‌دار است فراموش کنیم.

نویسنده کتاب را با این اندیشه مهم و دلگرم کننده به پایان می‌برد: “در حالی که حافظه هدیه ای بسیار شگفت‌انگیز است و در سراسر زندگی شما نقشی بسیار اساسی دارد، خودِ واقعی شما به مراتب بیشتر از آن چیزی است که شما می‌توانید به یاد آورید.

نویسنده موضوع‌های پیچیده مغز و حافظه را به شکلی داستان گونه و به زبانی بسیار ساده و جذاب مطرح می‌کند، به طوری که کتاب افزون بر علاقه مندان آشنا با این موضوع، برای خوانندگانی که هیچگونه زمینه یا شناخت پیشین دربارۀ مغز و حافظه ندارند نیز بسیار قابل درک، جالب و اثر گذار خواهد بود.

این کتاب به ویژه مختص کسانی است که دوست دارند بهتر درک کنند و یاد بگیرند، راحت‌تر به یاد آورند و کمتر فراموش کنند. همچنین برای انسان‌هایی مفید است که برای پیشرفت و ارتقای سلامت روانی خود ارزش قائل اند؛ به طوری که همواره می‌خواهند هنرمندانه و هدفمند از آشوب خاطره‌هایی رها شوند که آسیب رسان، غیر ضروری، و دردناک هستند و مدام آرامش و امنیت روان انسان را به خطر می‌اندازند.

yasaman